Focus op schoolaanwezigheid

OTFA: Op weg naar focus op schoolaanwezigheid

OTFA (On The Front line for Attendance) vertegenwoordigt een van de pijlers van de LANS-benadering en symboliseert de paradigmashift die (inter)nationaal van focus op schoolverzuim naar focus op preventie en het bevorderen van schoolaanwezigheid. OTFA is een internationale studie, waarin De Berkenschutse samenwerkt met onderzoekers uit de USA, Noorwegen, Duitsland en Nederland. Het belangrijkste doel van OTFA is er achter te komen op welke wijze scholen het beste ondersteund kunnen worden in hun aanpak om proactief schoolaanwezigheid bevorderen voor alle leerlingen door middel van het versterken van tier 1, het universele preventieniveau.

De OTFA studie omvat de implementatie van SchoolAanwezigheidsTeams (SATs) die middels workshops en consultatieondersteuning het MD-MTSS model gaan implementeren in hun school en dit model vertalen in schoolaanwezigheidsbeleid. Dit houdt onder andere in dat zij de aanwezigheid van alle leerlingen monitoren en dat zij op basis van deze aanwezigheidsdata schoolspecifieke interventies inzetten om schoolaanwezigheid te bevorderen en schoolverzuim te verminderen. Deze SATs bestaan uit professionals met verschillende rollen, zoals data-analisten, gedragsspecialisten, leerspecialisten en schoolleiders. Scholen kunnen ervoor kiezen om andere professionals toe te voegen die betrokken zijn bij het onderwijs en de aanpak van schoolverzuim.

Haalbaarheidsonderzoek

De OTFA studie is een zogenaamd haalbaarheidsonderzoek. Een cruciaal kenmerk van haalbaarheidsonderzoeken is de centrale vraag: kan deze interventie effectief zijn? Er wordt daarbij specifiek gekeken naar de inhoud en het proces van een interventie. Het primaire doel van het onderzoek binnen OTFA is dan ook te evalueren of het haalbaar is om SATs, via het MD-MTSS model, in staat te stellen taken uit te voeren gericht op het bevorderen van schoolaanwezigheid, en het identificeren en aanpakken van schoolverzuim. Meer specifiek zal er gekeken worden welke knelpunten en welke bevorderende factoren SATs ervaren in de verschuiving die zij maken van een focus op verzuim naar een focus op schoolaanwezigheid.

Deze studie zal gegevens verzamelen van SAT-leden in Nederland, Noorwegen en Duitsland. Hierdoor kunnen eventuele variaties en overeenkomsten tussen de verschillende landen aan het licht worden gebracht.

Tier 3-aanpak binnen LANS

Tier 3 is het niveau waar de @schoolbehandeling binnen LANS in beeld komt. Dit is de meest intensieve interventie, gericht op leerlingen met de meest ernstige problemen met schoolverzuim. De @schoolbehandeling wordt aangeboden als onderdeel van LANS en richt zich op jongeren met chronisch verzuim en onderliggende emotionele stress. Het doel is niet alleen om het verzuim aan te pakken, maar ook om de onderliggende psychologische factoren die leiden tot schoolweigering te behandelen. Op deze manier voelen leerlingen zich wederom betrokken bij het onderwijs en draagt het bij aan een passend onderwijsperspectief.

Cognitieve gedragstherapie

Inmiddels hebben veel leerlingen met hardnekkig schoolverzuim als gevolg van emotionele stress dankzij de @schoolbehandeling binnen LANS hun schoolgang weer opgebouwd. De @schoolbehandeling is een vorm van cognitieve gedragstherapie (CGT) voor leerlingen van 10 tot 16 jaar met schoolverzuim door onderliggende emotionele stress, en hun ouders. De stress uit zich vaak in fysieke klachten zoals vermoeidheid, hoofdpijn en buikpijn, waardoor een leerling thuisblijft. Als dit patroon lang aanhoudt en een jongere uiteindelijk gedeeltelijk of helemaal niet meer naar school gaat, kan dit op de lange termijn gevolgen hebben voor de ontwikkeling. Daarom worden voorafgaand aan de behandeling eerst uitgebreid de onderliggende factoren van het verzuim in kaart gebracht. Het duiden van dit verzuim is een van de belangrijkste pijlers in de behandeling. Andere speerpunten binnen de behandeling zijn: het opbouwen van verbinding, het bieden van maatwerk en het volgen van een systematische aanpak. Er wordt intensief samengewerkt met leerlingen, hun ouders en de school. Wat de @schoolbehandeling binnen LANS uniek maakt, is dat de behandeling binnen de muren van De Berkenschutse wordt uitgevoerd door therapeuten van De Berkenschutse. Hierdoor is er nauwe samenwerking met het onderwijs mogelijk en kan er geprofiteerd worden van zowel therapeutische als onderwijskundige expertise van de behandelaars.

Expertise-ontwikkeling

De Berkenschutse heeft deze expertise ontwikkeld als reactie op de opdracht van het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW) om het aantal thuiszitters te verminderen. Tegelijkertijd merkte De Berkenschutse dat zowel zittende leerlingen als leerlingen met verzuim moeilijk op de juiste manier konden worden begeleid. Ondanks aanzienlijke inspanningen van mentoren en ondersteunend personeel leidde dit niet tot verbeterde schoolgang en het vermogen van leerlingen om met moeilijke situaties om te gaan.

Inspelen op behoeften

De noodzaak om meer evidence-based te werken, leidde tot een sterke samenwerking tussen wetenschap en praktijk. Binnen LANS kreeg De Berkenschutse de kans om het @schoolprotocol van David Heyne en Floor Sauter toe te passen. Omdat De Berkenschutse als expertisecentrum veel waarde hecht aan praktijkgericht onderzoek, werd een effectiviteitsonderzoek gekoppeld aan deze behandeling dat inmiddels onderdeel is van het promotieonderzoek van Evelyne Karel. Op deze manier kan worden onderzocht of deze behandeling in de praktijk bij de doelgroep van De Berkenschutse effectief is, waardoor het beter kan inspelen op de behoeften van de leerlingen op De Berkenschutse.

(Inter)nationale (kennis)netwerken

LANS heeft inmiddels zowel nationaal als internationaal de aandacht getrokken. De Berkenschutse is aangesloten bij het nationale kennisnetwerk schoolaanwezigheid en draagt actief bij aan de verdere ontwikkeling van kennis op dit gebied in Nederland. Daarnaast neemt LANS deel aan het internationale netwerk schoolaanwezigheid, INSA (International Network School Attendance), en is mede-organisator van het eerste landelijke congres over schoolaanwezigheid. Deze nauwe samenwerkingen met universiteiten in krachtige netwerken creëren een dynamische wisselwerking tussen het toepassen van evidence-based praktijken in de dagelijkse praktijk en de impact van praktijkervaringen op wetenschappelijke ontwikkelingen. We streven voortdurend naar een geïntegreerde aanpak die stevig verankerd is in bewezen effectieve methoden en blijvend profiteert van de nieuwste wetenschappelijke inzichten.

Van verzuim naar aanwezigheid

In overeenstemming met (inter)nationale ontwikkelingen, de vraag vanuit OCW en de behoeften van samenwerkingsverbanden, is bij het werken met leerlingen met schoolaanwezigheidsproblematiek op De Berkenschutse de focus in de loop der jaren verschoven van verzuim van individuele leerlingen naar aanwezigheid van álle leerlingen. Dat doen we door meer in te zetten op preventie. Zo wordt de basis van de piramide versterkt en kan worden voorkomen dat leerlingen uitvallen uit het onderwijs. In dit kader is ook binnen LANS de verschuiving ontstaan van aandacht voor verzuim naar focus op schoolaanwezigheid, een preventieve aanpak. Deze preventieve aanpak wordt intern op De Berkenschutse steeds meer toegepast, maar de expertise wordt ook actief extern gedeeld om ook andere scholen te ondersteunen in deze paradigmashift van focus op verzuim naar aanwezigheid.

Awareness week schoolaanwezigheid

In lijn met een preventieve aanpak streeft De Berkenschutse naar het creëren van een positieve en ondersteunende omgeving, waarin elke leerling dagelijks wordt aangemoedigd om naar school te komen en het beste uit zijn onderwijservaring te halen. Vanuit deze visie is de Awareness Week Schoolaanwezigheid ontstaan met als motto: Samen betrokken bij schoolaanwezigheid: elke leerling, elke dag, overal!

De Awareness Week Schoolaanwezigheid bood diverse inspirerende activiteiten voor alle medewerkers van De Berkenschutse. Van een online masterclass en een podcast tot een quiz en klassenactiviteiten. Medewerkers van de school verzorgden workshops over schoolaanwezigheid vanuit verschillende perspectieven, waarbij elke dag iets nieuws te bieden heeft. De behandelaren uit de tier 3 interventie van LANS namen een podcast op waarin het ontstaan van LANS nader toegelicht wordt. Het hoofddoel van de Awareness Week was informeren, inspireren en betrokkenheid creëren bij het onderwerp schoolaanwezigheid, met als uiteindelijk streven het succes van onze leerlingen te bevorderen. Immers, alleen samen kunnen we ervoor zorgen dat elke leerling, elke dag, overal de kans krijgt om te leren en te groeien!