In gesprek met aanwezigheidsexpert Evelyne Karel
Een frisse blik op schoolaanwezigheid
Schoolbezoek is een cruciaal onderdeel van het leerproces van elke leerling. Het onderwerp schoolverzuim, vooral onder jongeren, trekt al geruime tijd de aandacht. In een interview met Evelyne Karel, GZ psycholoog en promovendus, hebben we dieper ingezoomd op de bevindingen van het door haar geschreven en reeds gepubliceerde artikel: "The Recording, Reporting, and Use of School Attendance Data by School Personnel in The Netherlands: Toe the Line or Take a New Path?". Evelyne onthult waarom een nieuwe benadering van schoolaanwezigheid zo essentieel is.
Evelyne benadrukt het belang van een tijdige interventie om ernstig verzuim te voorkomen. “Schoolverzuim is niet alleen een probleem dat moet worden aangepakt wanneer het zich voordoet, maar eerder een kwestie is van preventie. Het registreren en rapporteren van schoolverzuim is een essentieel onderdeel van het identificeren van patronen en het voorkomen van ernstige gevallen van schoolverzuim."
Duidelijkheid vereist
Een van de belangrijkste bevindingen van het onderzoek is de complexiteit van het registratieproces op scholen. Het huidige systeem richt zich op de melding van ongeoorloofde afwezigheid. Scholen moeten hierdoor een onderscheid maken tussen geoorloofd en ongeoorloofd verzuim, wat vaak complexer is dan het lijkt. Dit kan leiden tot variabiliteit in registratiepraktijken tussen scholen. Bovendien impliceert dit beleid ten onrechte dat ‘geoorloofd’ verzuim, zoals ziekte, minder impact heeft op de (leer)ontwikkeling van een leerling dan ongeoorloofd verzuim. Evelyne onderstreept het belang van heldere richtlijnen en uniformiteit in het registratieproces. "Uniforme registratie zorgt ervoor dat we nauwkeuriger kunnen volgen en begrijpen waarom leerlingen afwezig zijn, wat essentieel is voor een preventieve aanpak en effectieve interventies."
Van reactief naar proactief
Misschien wel het meest belangrijke aspect dat Evelyne wil benadrukken is de oproep om van een reactieve naar een proactieve aanpak te verschuiven. In plaats van pas in te grijpen wanneer afwezigheid ernstig is, zouden scholen moeten streven naar het voorkomen van afwezigheid. Dit betekent het creëren van een ondersteunende omgeving waarin leerlingen zich aangemoedigd voelen om naar school te komen. "We moeten begrijpen dat de redenen achter afwezigheid complex kunnen zijn," zegt Evelyne. "Als een leerling bijvoorbeeld regelmatig afwezig is vanwege pesten, dan moeten we niet alleen de afwezigheid aanpakken, maar ook de oorzaak van het probleem: het creëren van een veiliger schoolomgeving."
Holistische aanpak
Ze benadrukt het belang van een holistische aanpak, waarbij zowel preventie als interventie worden geïntegreerd. "Het is niet alleen de verantwoordelijkheid van scholen, maar ook van beleidsmakers en de bredere gemeenschap om samen te werken aan het bevorderen van schoolaanwezigheid." Het eerder genoemde wetenschappelijke artikel en Evelyne’s gepassioneerde betoog bieden een frisse blik op schoolaanwezigheid. Deze visie benadrukt het belang van uniformiteit, volledige rapportage en proactieve preventie. Samen kunnen onderwijsprofessionals en beleidsmakers werken aan het creëren van een omgeving waarin elke leerling de kans krijgt om te gedijen en te groeien.
Voor het volledige artikel druk op onderstaande button 'klik hier': "The Recording, Reporting, and Use of School Attendance Data by School Personnel in The Netherlands: Toe the Line or Take a New Path?"
Een preventieve benadering
Verbetering van schoolaanwezigheid:
Schoolaanwezigheid is essentieel voor het welzijn en de educatieve ontwikkeling van onze kinderen. Wanneer kinderen regelmatig naar school gaan, krijgen ze de kans om te leren, te groeien en te gedijen. Schoolaanwezigheid is echter niet altijd vanzelfsprekend, en soms worden kinderen geconfronteerd met uitdagingen die hun aanwezigheid op school in gevaar brengen. Een veelbelovende aanpak om schoolaanwezigheid te verbeteren, is het Multidimensional-Multi-tiered System of Supports Model (MD-MTSS model, ook wel piramide model) ter bevordering van schoolaanwezigheid en aanpak van schoolverzuim1.
Het MD-MTSS model biedt een uitgebreid kader om schoolaanwezigheid en gerelateerde problemen aan te pakken. Het benadrukt echter vooral het preventieve aspect, wat betekent dat de nadruk ligt op het voorkomen van schoolaanwezigheidsproblemen (SAPs) voordat ze ernstiger worden.
Preventie op de voorgrond
Problemen met schoolaanwezigheid zijn complex en meerdere niveaus zijn van invloed hierop. Deze niveaus omvatten het kind zelf, factoren die het kind ondersteunen (zoals positieve ervaringen), familieondersteuning, de rol van professionals en systemen, en bredere contexten zoals de schoolorganisatie, de lokale gemeenschap en de culturele en wettelijke omgeving.
Centraal in het MD-MTSS model staat preventie, dat begint met het versterken van de basis. Dit houdt in dat er maatregelen worden genomen die een positieve schoolcultuur bevorderen, een ondersteunende omgeving creëren, positief gedrag aanmoedigen en vroege tekenen van problemen met schoolaanwezigheid identificeren.
Vroegtijdige signalering
Ook komt het aspect van vroegtijdige signalering aan bod. Dit wordt bereikt door gegevens, waaronder schoolaanwezigheidsdata, schoolverslagen, gedragsindicatoren en andere relevante informatie te verzamelen en analyseren. Door deze gegevens te evalueren, kunnen professionals potentiële risicofactoren opsporen en proactief ingrijpen om problemen te voorkomen voordat ze verergeren. Dankzij deze gelaagde aanpak kunnen scholen een sterke basis creëren en tegelijkertijd de nodige hulpmiddelen en ondersteuning bieden aan kinderen die het meest behoefte hebben.
Gelaagde aanpak
Het MD MTSS-model hanteert een preventieve benadering op drie niveaus:
- Universele preventie (Tier 1): Dit niveau richt zich op alle leerlingen en omvat o.a. maatregelen om een positieve schoolcultuur te bevorderen. Dit omvat het creëren van een ondersteunende omgeving, het aanmoedigen van positief gedrag en het identificeren van vroege tekenen van problemen met schoolaanwezigheid. Een voorbeeld hiervan is PBS dat we binnen De Berkenschutse toepassen in de hele school.
- Gerichte interventie (Tier 2): Hier richten we ons op leerlingen met verhoogde risico’s. Individuele en groepsinterventies worden ingezet om de oorzaken van schoolaanwezigheidsproblemen aan te pakken. Dit omvat mogelijk mentorprogramma’s, sociaal-emotionele ondersteuning en begeleiding.
- Intensieve interventie (Tier 3): Voor leerlingen met de meest ernstige SAPs wordt op maat gemaakte, intensieve ondersteuning geboden. Een voorbeeld hiervan is de @schoolbehandeling ontwikkeld door David Heyne en Floor Sauter dat wordt aangeboden binnen De Berkenschutse, als onderdeel van LANS. Dit programma richt zich op jongeren met chronisch verzuim en biedt zowel hen als hun ouders intensieve behandeling. Bovendien wordt nauw samengewerkt met de betrokken onderwijsprofessionals om de complexere problemen effectief aan te pakken.
Samenwerken voor succes
Een belangrijk aspect van het MD-MTSS model is samenwerking. Professionals, ouders en de bredere gemeenschap werken samen om het welzijn van kinderen te bevorderen. Door gegevens te delen, strategieën te ontwikkelen en ondersteuning te bieden, wordt er collectief bijgedragen aan verbetering van schoolaanwezigheid en voorkoming van ernstige problemen.
In een wereld waarin de onderwijsbehoeften van kinderen voortdurend evolueren, biedt het MD-MTSS model een veelbelovende benadering om te zorgen voor een positieve schoolervaring. Door preventie op de voorgrond te plaatsen, kunnen we jongeren helpen hun volledige potentieel te bereiken door middel van consistente en betrokken schoolaanwezigheid. Dit is niet alleen een taak voor professionals; het is een gezamenlijke inspanning van de hele gemeenschap. Samen kunnen we bouwen aan een toekomst waarin elk kind kan gedijen en succesvol kan zijn op school, ongeacht de uitdagingen waarmee ze geconfronteerd worden.
MD-MTSS-model
Tier 3 (rood)
- Doelgroep: studenten met significante SAPs
- Interventies: Intensief
Tier 2 (Geel)
- Doelgroep: studenten met opkomende SAPs
- Interventies: Gericht
Tier 1 (Groen)
- Doelgroep: alle studenten
- Interventies: Universeel op school- en klasniveau
Bron: Patricia A. Graczyk, PHD
Bronnenlijst:
- Kearney, C. A., & Graczyk, P. A. (2020). A multidimensional, multi-tiered system of supports model to promote school attendance and address school absenteeism. Clinical Child and Family Psychology Review, 23(3), 316−337. https://doi.org/10.1007/s10567-020-00317-1